Oddalenie na podstawie art. K.c. powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami nie jest wyłączone (wyrok SN z dnia 04.04.2014 r., sygn. akt II CSK 387/13).
Spółka wystąpiła przeciwko małżonkom o ustanowienie pomiędzy pozwanymi rozdzielności majątkowej. Wskazała, że jest wierzycielem pozwanego Zygmunta W. i dotychczas nie wyegzekwowała swoich należności z jego majątku osobistego.
SR w Skierniewicach uwzględnił powództwo. Ustalił, że zobowiązania pozwanego, które powstały w związku z prowadzoną przez niego działalnością polityczną i kampanią wyborczą, wynosiły ponad 100 000 zł. Zobowiązania zostały stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. Komornik w prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu egzekucyjnym zajął samochód wchodzący do majątku osobistego małżonka o wartości 14 000 zł. Następnie wobec bezskuteczności egzekucji umorzył postępowanie.
Pozwani są małżeństwem od 1984 r. Ich majątek wspólny w ramach ustawowej wspólności małżeńskiej obejmuje dom o powierzchni 160 m2 i gospodarstwo rolne. Pozwana nie uczestniczyła nigdy w działalności politycznej męża. W przeszłości zajmowała się dziećmi. Od dłuższego czasu ma problemy z nerkami, a od trzech lat cierpi na boreliozę.
SR stwierdził, że stan faktyczny uzasadniał uwzględnienie powództwa na podstawie art. 52 § 1a K.r.o. zgodnie z którym wierzyciel jednego z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonym tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.
Pozwani złożyli apelację. SO zmienił wyrok I instancji i oddalił powództwo. Powołał się na zasadę ochronę rodziny i służebnej wobec niej funkcji ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej oraz zasad współżycia społecznego. Zgodnie z art. 5 K.c. uprawniony nie może wykonywać swojego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. SO stwierdził, że art. 5 K.c. sprzeciwia się uwzględnieniu powództwa. Pozwana nie uczestniczyła bowiem w działalności politycznej swojego męża, z której wynikają dochodzone od niego należności. Zajmowała się ona jedynie domem i dziećmi, pozostawała na jego utrzymaniu, a w chwili obecnej jest przewlekle chora i utrzymuje się z gospodarstwa rolnego.
Powód od wyroku SO złożył skargę kasacyjną. SN uchylił zaskarżony wyrok i oddalił apelację.
SN w uzasadnieniu wskazał, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach istnieje możliwość zastosowania w art. 5 K.c. konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a K.r.o. ustanowienia pomiędzy pozwanymi małżonkami rozdzielności majątkowej. Jednakże w zaistniałym stanie faktycznym nie ma podstaw do zakwalifikowania żądania strony powodowej jako zachowania stanowiącego nadużycia prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 K.c. Okoliczności takie jak rodzaj działalności, w związku z którą powstały zobowiązania pozwanego i nieuczestniczenie w tej działalności przez pozwaną, prowadzenie przez nią domu i zajmowanie się dziećmi mogę mieć znaczenie w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej na żądanie małżonka zgłoszone przeciwko drugiemu współmałżonkowi.
Katarzyna Matuszczak
aplikant radcowski