Sąd Najwyższy rozważał, w jakiej walucie powinna zostać ustanowiona hipoteka, która zabezpiecza kredyt wyrażony w CHF, a który to winien zostać spłacony w PLN. W wyroku z dnia 29.04.2015 r. Sąd Najwyższy uznał, że przedmiotowa hipoteka winna zostać wyrażona w CHF, natomiast dłużnik rzeczowy winien zapłacić w PLN (wyrok z dnia 29.04.2015 r., sygn. akt V CSK 445/14).
Dnia 17.07.2007 r. Bank zawarł z W.B. umowę kredytu w wysokości 27 083,19 CHF. Zgodnie z zawartą umową wypłata kredytu nastąpiła w polskich złotych i w takiej walucie kredytobiorca obowiązany był spłacić kredyt. Tytułem zabezpieczenia kredytu została ustanowiona hipoteka umowna zwykła w kwocie 27 083,19 CHF oraz hipoteka kaucyjna w kwocie 6 500 CHF na nieruchomości należącej do pozwanej.
Kredytobiorca nie spłacił kredytu. W związku z tym, Bank wypowiedział pozwanej wierzytelność hipoteczną, a następnie skierował sprawę na drogę postępowania sądowego. Żądanie pozwu zostało określone w walucie polskiej.
Sąd I instancji oddalił powództwo. Podzielił stanowisko pozwanej, że w świetle art. 358 K.c. niedopuszczalne jest żądanie od pozwanej zapłaty należności w walucie polskiej, skoro zobowiązanie zostało wyrażone w walucie obcej. Wybór waluty spłaty należy do dłużniczki.
Bank złożył apelację, która została oddalona.
Sąd II instancji odmiennie niż Sąd I instancji uznał, że strony określiły, że walutą spłaty kredytu są złote polskie (a nie waluta obca). Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego, to uchybienie nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Stwierdził, że Bank nie może dochodzić od dłużnika rzeczowego należności w złotych polskich, jeżeli hipoteka została wrażona we frankach szwajcarskich. Wskazał, że hipoteka jako akcesoryjna do wierzytelności, winna być wyrażona w tej samej walucie co wierzytelność.
Sąd Apelacyjny argumentował, że obie hipoteki zostały ustanowione przed nowelizacją ustawy o księgach wieczystych i hipotece dokonanej na podstawie ustawy z dnia 29.06.2009 r. (która weszła w życie 20.02.2011 r.). Na podstawie przepisów przejściowych do hipoteki kaucyjnej w kwocie 6 500 CHF znajdą zastosowanie przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w nowym brzmieniu (tj. po 20.02.2011 r.). Zgodnie z nowymi przepisami na zmianę waluty zabezpieczonej wierzytelności, zwiększającej zakres zaspokojenia z nieruchomości, potrzebna jest zgoda właściciela nieruchomości. Tymczasem w niniejszej sprawie takiej zgody nie było. Bank z kolei nie wykazał, że przedmiotowa zgoda nie była potrzebna (tj. nie zwiększył się zakres zabezpieczenia).
Z kolei do hipoteki umownej zwykłej w kwocie 27 083,19 CHF zgodnie z przepisami przejściowymi zastosowanie ma ustawa o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu sprzed 20.02.2011 r. Zgodnie z ówczesnym stanem prawnym waluta hipoteki musi odpowiadać walucie zabezpieczonej wierzytelności i niedopuszczalna jest zmiana waluty. Jeżeli zmieniła się waluta wyrażająca wierzytelność, Bank powinien zawrzeć z dłużnikiem rzeczowym umowę o zmianie waluty hipoteki z CHF na PLN. Jeżeli takiej umowy nie zawarł, nie może on żądać od pozwanej zapłaty w PLN. Nie zachodzi bowiem powiązanie między treścią zabezpieczonej wierzytelności a treścią ustanowionej hipoteki.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego, Bank złożył skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy uznał, że Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, że po ustanowieniu hipotek w CHF doszło do zmiany umowy kredytowej w zakresie waluty kredytu i tym samym waluta hipotek nie odpowiada walucie, w którym wyrażone jest zobowiązanie. Sąd Najwyższy podkreślił, że bezspornym jest, że strony umowy kredytowej wyraziły wierzytelność we frankach szwajcarskich i w takiej też walucie zostały ustanowione hipoteki. Z kolei wypłata kredytu oraz jego spłata przez dłużnika osobistego miała nastąpić w walucie polskiej.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zgodnie z zasadą swobody umów, dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalają w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę jego wykonania. Ponadto przepisy Prawa bankowego wskazują, że określona w umowie kredytu waluta oraz określona w tej umowie waluta spłaty nie muszą być tożsame. Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli kredyt był wyrażony w CHF to hipoteka go zabezpieczająca również powinna zostać wyrażona w tej walucie. Nie zmienia tego określenie, że spłata kredytu nastąpi w PLN. Takie ustalenie zasad spłaty kredytu dotyczy jedynie sposobu spełnienia świadczenia, a nie zmiany waluty wierzytelności.
W związku z powyższym, Sąd Najwyższy uznał, że hipoteki zostały ustanowione prawidłowo. Ponadto nie doszło do zmiany waluty zabezpieczonej wierzytelności.
W dalszej części Sąd Najwyższy rozważał w jakiej walucie dłużnik rzeczowy (nie będący dłużnikiem osobistym) winien spełnić swoje zobowiązanie wobec Banku. Sąd Najwyższy stwierdził, ze spłata winna nastąpić w PLN. Wskazał, że hipoteka zabezpiecza konkretną wierzytelność wynikającą z określonej umowy kredytowej. Odpowiedzialność dłużnika rzeczowego jest odpowiedzialnością akcesoryjną w stosunku do dłużnika osobistego i jest ona ukształtowana według zasad odpowiedzialności dłużnika osobistego.
Katarzyna Matuszczak
aplikant radcowski