OPŁATY PÓŁKOWE: Utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez pobieranie tzw. „opłat półkowych” stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, podlegający indywidualnej ocenie sądów powszechnych (wyr. TK z dn. 16.10.2014 r., sygn. akt SK 20/12)
W wyroku z dn. 16.10.2014 r. Trybunał Konstytucyjny, po rozpoznaniu skargi konstytucyjnej spółki „SCA PR Polska” Sp. z o.o. o zbadanie zgodności art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z dn. 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 1993 nr 47 poz. 211 ze zm.) (dalej: u.z.n.k.) z art. 20, 22 i 31 ust. 1-3 Konstytucji RP, uznał, iż jest on zgodny z art. 20 w zw. z art. 22 Konstytucji. W pozostałym zakresie postępowanie umorzył.
Skarżąca spółka, w ramach prowadzonej przez siebie centrali zakupów na potrzeby zaopatrzenia sklepów działających na rynku pod marką I., podpisywała z dostawcami umowy na podstawie których następowało nabycie produktów przeznaczonych do dalszej odsprzedaży w sieci detalicznej. Równolegle w ww. umowach o współpracy spółka zobowiązywała się wobec wybranych dostawców do prowadzenia określonych działań promocyjno-reklamowych, za które pobierała wynagrodzenie określane jako „opłata marketingowa” (in. „opłata półkowa”).
Na tym tle powstał pomiędzy skarżącą, a jednym z jej dostawców spór rozstrzygnięty ostatecznie wyrokiem Sądu Okręgowego w P., w którym sąd zasądził od skarżącej na rzecz dostawcy zwrot pobranych przez nią „opłat marketingowych”. Zdaniem sądu pobieranie przez skarżącą tychże opłat stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji określony w treści art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.
Nie zgadzając się z powyższym twierdzeniem, spółka wniosła skargę do Trybunału Konstytucyjnego, w której zakwestionowała zgodność ww. przepisu z Konstytucją. Zdaniem skarżącej kwestionowany przepis narusza konstytucyjną zasadę wolności działalności gospodarczej, zasadę poszanowania wolności i autonomii woli jednostki oraz zasadę państwa prawa.
Trybunał Konstytucyjny uznał jednak, że art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., który stanowi, iż czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, jest zgodny z Konstytucją. Zdaniem Trybunału, kwestionowany przepis „jest rozwiązaniem przydatnym do realizacji celu zakładanego przez prawodawcę oraz odpowiada potrzebom i strukturze rynku, na którym dominują wielkopowierzchniowe obiektu handlowe.” Jego celem jest bowiem przeciwdziałanie nadużyciom pozycji rynkowej przez przedsiębiorców w relacjach z innymi przedsiębiorcami, które skutkują utrudnianiem dostępu do rynku. Przepis ten jest również niezbędny dla prawidłowej realizacji wolności umów, a w konsekwencji ochrony normy wywodzonej z art. 353(1) k.c.
Warto zwrócić uwagę, iż zdaniem Trybunału działanie polegające na uzależnianiu przyjęcia towaru do sprzedaży od spełnienia przez dostawcę dodatkowych świadczeń, stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji także w stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu tj. przed 10.11.2002 r.
W ocenie Trybunału zakwestionowany przepis nie stanowi nadmiernego ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Nie zawiera on bowiem bezwzględnego zakazu pobierania przez przedsiębiorców „opłat marketingowych”. Działanie przedsiębiorcy przyjmującego towar do sprzedaży polegające na pobieraniu opłat w zamian świadczenia promocyjno-reklamowe, nie może zostać samo przez się zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji i za każdym razem podlega indywidualnej ocenie sądu. Zgodnie z wytycznymi Trybunału – sąd powszechny obowiązany jest dokonać oceny ekwiwalentności oraz świadczenia wzajemnego zastrzeżonego w umowie w zamian za pobraną opłatę oraz wszystkich okoliczności temu towarzyszących, poddając stosunek umowny szczegółowej analizie. Dopiero, gdy zostanie wykazane, że pobierane przez przedsiębiorcę przyjmującego towar do sprzedaży „opłaty marketingowe” utrudniają dostęp do rynku innemu przedsiębiorcy, a ich pobranie było warunkiem zawarcia innej umowy między tymi stronami – pobieranie ww. opłat może zostać zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji.
Na kanwie powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego zapadły w ubiegłym miesiącu dwa orzeczenia Sądu Najwyższego (sygn. akt I CSK 597/13, I CSK 615/13), w których to SN skorzystał z uprawnienia do indywidualnej oceny każdorazowo pobieranej przez przedsiębiorcę opłaty marketingowej. Oceniając ekwiwalentność świadczenia wzajemnego zastrzeżonego w umowie w zamian za pobrane opłaty, uznał, że marża narzucona przez sieciówkę (sprawa dot. opłat pobieranych przez supermarket Auchan) jest zbyt wygórowana, co świadczy o bezprawności pobranych opłat. Oddalając skargi kasacyjne pełnomocnika sieci Auchan, SN utrzymał w mocy wyroki Sądów Apelacyjnych, nakazujące zwrot opłat pobranych przez supermarket za przyjęcie towarów do sprzedaży, jako, iż zbytnio obciążały one dostawców (były to odpowiednio kwoty – 291 oraz 534 tys. zł).
Aleksandra Wiśniewska /-prawnik-/