PIT: Nieujawnione źródła – czy wyroki NSA z 17.10.2013 r., wydane w sprawach o sygn.: II FSK 2322/11, II FSK 2413/11, II FSK 2426/11 oraz II FSK 2598/11, zasługują na aprobatę ?
Wskazane wyroki są jedynie oznaką rozbieżności, jakie panują wśród sędziów NSA. Aby można było ostatecznie poznać stanowisko składu, który wydał w dniu 17.10.br. w/w wyroki przyjdzie nam poczekać na publikację pisemnych uzasadnień.
Przypomnijmy, że po wyroku TK, sądy administracyjne, a w tym NSA, radykalnie zmieniły swój stosunek do art. 20 ust. 3 PdofU. Pisałem o tym w dn. 05.10.br. („Kto kopie leżącego” – czyli kolejna odsłona po wyroku TK z 18.07.2013 r.). Naiwnie sądziłem, że po wyroku TK i pierwszych korzystnych dla podatników orzeczeniach NSA (zapadłych nawet przed publikacją wyroku TK) – nic niespodziewanego nie może się już wydarzyć. Jak widać, myliłem się…
W dn. 17.10.2013 r. NSA zajął stanowisko, że decyzje w sprawie nieujawnionych przychodów, wydane przed wejściem w życie wyroku TK (27.08.2013 r. – data publikacji w Dz.U.), nawet jeśli zostały zaskarżone do WSA, czy też NSA, winny być uznane jako odpowiadające prawu.
Gdyby takie stanowisko się utrwaliło, oznaczałoby to, że sądy administracyjne, które będą (po dacie 27.08.2013 r.) rozstrzygać skargi i skargi kasacyjne, dotyczące decyzji wymiarowych zapadłych przed 27.08.2013 r. – winny orzekać na korzyść fiskusa. Sam fakt, że na moment orzekania przez WSA/NSA przepis art. 20 ust. 3 PdofU już nie obowiązuje – w świetle tak zreferowanego stanowiska NSA – nie powinien mieć żadnego znaczenia.
Jest duże prawdopodobieństwo, że skład NSA, który orzekał w dn. 17.10.2013 r., wcześniej zapoznał się z pisemnym uzasadnieniem WSA w Gliwicach. Sąd ten w sprawie o sygn. ISA/Gl 984/12 (wyrok z dn. 22.07.2013 r.) oddalił skargę podatnika. WSA w Gliwicach stwierdził, jak następuje: „(…) zważywszy na wyraźne wskazanie przez Trybunał w punkcie 8 na stronie 83 uzasadnienia wyroku, że możliwość prowadzenia (kontynuowania starych i wszczynania nowych) postępowań w sprawach podatku od dochodów nieujawnionych na podstawie art. 20 ust. 3 (…) ustanie z chwilą ogłoszenia niniejszego wyroku w Dzienniku Urzędowym, zasadnym jest w opinii Sądu przyjęcie, że decyzja organów podatkowych (…) miała oparcie w przepisach prawa” (vide: str. 8 uzasadnienia wyroku WSA w Gliwicach). Powyższa konstatacja pozwoliła temuż WSA przejść w dalszej kolejności do merytorycznego rozpoznania skargi. Po merytorycznym rozpoznaniu zrzutów skargi, WSA uznał, powołując się na zakwestionowany przez TK art. 20 ust. 3 PdofU, iż skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.
Warto odnotować, że powyższe orzeczenie WSA w Gliwicach jest datowane na dzień 22.07.2013 r., a to oznacza, że zapadło przed ogłoszeniem wyroku TK. Przypomnijmy, że wyrok TK został ogłoszony w dn. 27.08.2013 r. (vide: Dziennik Ustaw, poz. 985). Oznacza to także, że uzasadnienie wyroku było sporządzane przez WSA, gdy wyrok TK był już znany. Tymczasem NSA, orzekając w dn. 17.10.2013 r., „stosował” cytowany już art. 20 ust. 3 PdofU już po ogłoszeniu wyroku TK w Dz.U., a zatem już po utracie mocy obowiązującej przez ten przepis.
Nie jest celem tej publikacji prowadzenie obszernych wywodów natury konstytucyjnej. Wszyscy bowiem wiemy, że regulacja art. 190 Konstytucji RP pozostawia wiele do życzenia. Wydaje się jednak, że stanowisko NSA należy ocenić negatywnie, chociażby z tego powodu, że Sąd ten (podobnie jak WSA) oparł się na wykładni samego uzasadnienia do wyroku TK, a nie jego sentencji. Moim zdaniem jest to niedopuszczalne.
Nie przekonują także wywody WSA w Gliwicach i NSA, że podatnicy mogą przecież poszukiwać ochrony prawnej w ramach trybu nadzwyczajnego, tj. określonego w art. 240 § 1 pkt 8 OrdU. Taka teza w sposób oczywisty łamie zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji) oraz jest sprzeczna z ratio legis regulacji zawartej cyt. przepisie OrdU, ażeby nie wspomnieć o zdrowym rozsądku.
Przede wszystkim jednak stanowisko WSA w Gliwicach oraz NSA odrywa się od dotychczasowego dorobku doktryny i orzecznictwa, z którego przecież jasno wynika (a raczej: wynikało), że niedopuszczalne jest skuteczne wznowienie postępowania podatkowego, jeżeli sprawa wcześniej zawisła przed sądem administracyjnym. W tej materii zachęcam do lektury artykułu redakcji M.Górecznej oraz G.Górecznego, jaki został zamieszczony w Monitorze Podatkowym nr 08/2013 (str. 25 i nast.). Polecam także lekturę przywołanego tam orzecznictwa, np. wyrok NSA z dn. 24.01.2007 r. (I FSK 1259/06).
Dziś zapewne wielu doradców podatkowych, radców prawnych i adwokatów, zajmujących się podatkami, którym nieszczęśliwie zdarzyło się być obeznanym z dotychczasowym stanowiskiem doktryny i sądów, przyjdzie zmierzyć się z nie lada problemem. Myślę bowiem, że jest wielu takich, którzy, mając wniesione skargi w imieniu swoich klientów, odstąpili od złożenia wniosków o wznowienie postępowania na podstawie art. 240 § 1 pkt 8 OrdU. Przypomnijmy, że termin na dokonanie tego minął bezpowrotnie w dniu 27.09.2013 r. Tłumacząc się przed swoimi klientami, przyjdzie im zatem sparafrazować banalną i „wyświechtaną” wręcz paremię: ignorantia iuris nocet. Paremia ta, za sprawą m.in. NSA i WSA w Gliwicach, będzie musiała być zatem dostosowana do polskich realiów i otaczającej nas „nonszalancji” niektórych składów sędziowskich. Nie wiem, czy poprawnie, ale chyba zabrzmi to mniej więcej tak: „Drogi Kliencie, właśnie padłem ofiarą nowej staro- rzymskiej zasady: „Non ignorantia iuris nocet”.”