Za naruszenie dóbr osobistych poprzez publikacje wydawane przez stowarzyszenie zwykłe odpowiadają jego członkowie, a nie stowarzyszenie (wyrok SN z dn. 14.12.2012 r,, sygn. akt I CSK 234/12).
Stowarzyszenie „N. Blok dla Demokracji” wydawało biuletyn, w którym ukazały się treści naruszające dobra osobiste Janusza G., a w szczególności jego dobre imię przez niezgodne z prawdą twierdzenia i sugestie o popełnieniu przez niego przed wyborami samorządowymi w Gminie N. przestępstwa przeciwko wyborom. Janusz G. złożył do Sądu Okręgowego pozew przeciwko członkom stowarzyszenia. Wyrokiem z dnia 02.07.09 r., sąd I instancji nakazał opublikowanie pozwanym stosowne oświadczenie oraz zasądził solidarnie od nich kwotę 5.000 zł na oznaczony cel społeczny.
Pozwani wnieśli apelację od w/w orzeczenia, wskazując m. in. że nie są biernie legitymowani do występowania w przedmiotowej sprawie. Sąd II instancji nie podzielił tej argumentacji pozwanych. Jednakże zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo o zapłatę 5.000 zł na cel społeczny. W pozostałym zakresie utrzymał wyrok w mocy.
Pozwana Elżbieta K.-F. wniosła do SN skargę kasacyjną. SN wskazał, że stowarzyszenie „N. Blok dla Demokracji” jest stowarzyszeniem zwykłym i nie posiada osobowości prawnej. W ocenie SN nie można kwalifikować stowarzyszeń zwykłych jako jednostek organizacyjnych, którym ustawa przyznaje zdolność prawną i do których zgodnie z art. 331 K.c. mają odpowiednio zastosowanie przepisy o osobach prawnych. Wyjaśnił, że stowarzyszenia co do zasady są osobami prawnymi. Jeżeli więc ustawodawca czyni wyjątek od tej reguły w odniesieniu do stowarzyszeń zwykłych, to nie można zakładać, że po to, aby poddać je regulacji dotyczącej osób prawnych. SN nie podzielił stanowiska części doktryny, zgodnie z którym zdolność prawna stowarzyszeń zwykłych wynika z przewidzianego w art. 40 ust. 2 Prawo o stowarzyszeniach wymogu uchwalenia przez osoby zakładające stowarzyszenie zwykłe regulaminu, określającego w szczególności jego nazwę, cel, teren, środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela. Wymaganie wskazania osoby pełniącej funkcję przedstawiciela wskazuje, że chodzi tutaj o osobę działającej w charakterze pełnomocnika członków stowarzyszenia, a nie osobę pełniącą funkcje w ramach struktury organizacyjnej.
W związku z powyższym, SN stwierdził, że w podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych związanych z działalnością stowarzyszeń zwykłych nie są stowarzyszenia zwykłe, a jego członkowie. Wszyscy członkowie stowarzyszenia są więc podmiotami praw i obowiązków wynikających z czynności prawnych dokonanych przez nich wszystkich lub przez ustanowionego przedstawiciela, działającego w granicach umocowania. To samo dotyczy stosunków cywilnoprawnych wynikających z innych zdarzeń niż czynności prawne. Wówczas wszyscy członkowie mogą stać się podmiotami określonych praw i obowiązków, jeżeli dane zdarzenie jest w związku z akceptowaną przez nich działalnością stowarzyszenia i w odniesieniu do wszystkich spełnione są przesłanki odpowiedzialności za skutki tego zdarzenia. SN stwierdził, że w przypadku prasy wydawanej w ramach działalności stowarzyszenia zwykłego, wydawcą są wszyscy członkowie tego stowarzyszenia. SN podzielił pogląd sądu II instancji, że za naruszenie dóbr osobistych przez publikacje wydawane przez stowarzyszenia zwykłe odpowiadają jako wydawcy jego członkowie.
Katarzyna Matuszczak
aplikant radcowski