Po wyroku TSUE w sprawie małżeństwa Dziubaków (C-260/18) z 3 października 2019 r. linia orzecznicza polskich sądów skierowała się w stronę unieważniania umów kredytowych w franku szwajcarskim, czego potwierdzeniem są sierpniowe dane o ilości wygranych spraw przez kredytobiorców (80% tych zwycięstw stanowiły unieważnienia umów)[1].
Jednakże podczas ustalania skutków upadku przedmiotowych umów pojawia się rozbieżność orzecznicza. Stosowane są dwa rozwiązania. Pierwsze – określane mianem teorii dwóch kondykcji – zakłada, że po unieważnieniu umowy obu stronom przysługuje roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia. Oznacza to, że bank musiałby zwrócić całość kwoty rat wraz z opłaconymi odsetkami a kredytobiorca kwotę otrzymanego kredytu. Z kolei równoległym poglądem jest teoria salda, według której występuje tylko jedno roszczenie, które przysługuje stronie spełniającej świadczenie większej wartości. Wysokość roszczenia jest ustalana poprzez różnicę wartości świadczeń obu stron (różnica pomiędzy kwotą wypłaconego kredytu a kwotą zapłaconych rat kapitałowo – odsetkowych).
Problemem związanym z teorią salda jest brak jej podstaw prawnych, na co zwracają uwagę przedstawiciele doktryny. Mimo wszystko judykatura w dotychczasowym orzecznictwie stosowała omawiane rozwiązanie. Jednak sytuacja uległa zmianie w ostatnim czasie. Powyższą kontrowersję zauważył SA w Warszawie i przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, czy po unieważnieniu umowy kredytowej stronom przysługują samodzielne roszczenia, czy też występuje jedno roszczenie przysługujące stronie, której świadczenie miało większą wartość[2]. Z kolei 19 sierpnia 2020 r. SA w Warszawie rozpatrując inną sprawę, nie czekał na rozstrzygnięcie przytoczonego zagadnienia i orzekł na korzyść konsumenta w sporze z Raiffeisen Bank International AG uznając, że do rozliczenia nieważnej umowy należy stosować teorię dwóch kondykcji[3].
Aktualnie wiele spraw oczekujących na rozstrzygnięcie zostało zawieszonych do czasu rozpatrzenia przez SN przytoczonego powyżej zagadnienia prawnego. Jednak zarysowująca się w orzecznictwie tendencja do odchodzenia od teorii salda jest pozytywną wiadomością dla kredytobiorców, ponieważ w wyniku tego Sądy będą orzekać na rzecz konsumentów zwrot wpłaconej kwoty niezależnie od tego, czy kredyt został już spłacony.
Autor: Maciej Szmigiel
[1] https://www.rp.pl/Banki/308309947-Frankowicze-wygrywaja-w-sadach.html (dostęp: 9.09.2020 r.).
[2] Zagadnienie prawne o sygnaturze III CZP 41/20.
[3] https://www.rp.pl/Nieruchomosci/308219977-Frankowicze-sad-zasadzil-zwrot-rat-kredytu-pomijajac-nadplate-banku.html (dostęp: 9.09.2020 r.)